✨Trần Văn Hữu

Trần Văn Hữu (1896 – 1984) là Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao của chính phủ Quốc gia Việt Nam từ tháng 5 năm 1950 đến tháng 6 năm 1952.

Tiểu sử

Thời trẻ

Trần Văn Hữu sinh năm 1895, tại làng Long Mỹ, quận Châu Thành, tỉnh Vĩnh Long (nay là xã Thanh Đức, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long) trong một gia đình địa chủ giàu có. Nhà ông cùng làng với ông Trần Văn Hương (sau là thủ tướng Việt Nam Cộng hòa), còn nhà Phạm Hùng (sau là thủ tướng Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) nằm đối diện phía bên kia bờ sông Long Hồ (thuộc làng Long Phước). Cha ông giữ chức hương cả trong làng. Lúc nhỏ, Trần Văn Hữu học chương trình Pháp. Lớn lên ông sang Pháp du học và tốt nghiệp với bằng kỹ sư canh nông. Khi về nước, ông làm việc ở ngân hàng địa ốc.

Tham gia chính trường

Ngày 23 tháng 9 năm 1945, sau khi Cách mạng tháng Tám nổ ra và nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được thành lập, quân đội Pháp nổ súng chiếm Sài Gòn, mở đầu cuộc chiến tranh Đông Dương. Với mục tiêu khôi phục chế độ thuộc địa ở Việt Nam và Đông Dương, Pháp đã thành lập chính phủ thân Pháp "Nam Kỳ tự trị". Trần Văn Hữu bắt đầu tham gia chính trị từ đây. Tháng 7 năm 1946, với tư cách là thành viên trong phái đoàn Pháp, ông lên tàu Dumont Durville của Pháp đi dự hội nghị Fontainebleau.

Tháng 12 năm 1946, tại Nam Kỳ một nội các thân Pháp do bác sĩ Lê Văn Hoạch làm Thủ tướng được thành lập, Trần Văn Hữu được trao chức Bộ trưởng Tài chính. Do tình hình chính trị bất ổn vào giai đoạn này, nhiều công nhân viên chức bỏ việc, hoặc bỏ vào vùng kháng chiến. Để đối phó, Trần Văn Hữu quyết định tăng lương cho công chức, kêu gọi họ trở về làm việc cho chính phủ. Tuy nhiên, hoạt động của chính phủ Lê Văn Hoạch tỏ ra kém hiệu quả. Một chính phủ khác, do Trung tướng Nguyễn Văn Xuân đứng đầu, được thành lập.

Cuộc đàn áp học sinh, sinh viên năm 1950

Tháng 10 năm 1949, một cuộc đấu tranh của sinh viên, học sinh ở Sài Gòn yêu cầu sử dụng tiếng Việt thay cho tiếng Pháp trong nhà trường nổ ra và nhanh chóng lan rộng. Cuộc đấu tranh của sinh viên gây tiếng vang và nhận được sự ủng hộ từ giới trí thức và báo chí ở Sài Gòn. Cùng nhau, 125 trí thức Sài Gòn đã lên tiếng đòi thả các học sinh bị bắt.

Trong lúc cuộc vận động của phong trào sinh viên, học sinh đang lên đến cao trào, Trần Văn Hữu đang giữ chức Thủ hiến Nam Việt tại Sài Gòn. Ngày 9 tháng 1 năm 1950, một đoàn biểu tình khoảng 2.000 người kéo đến dinh thủ hiến đòi Trần Văn Hữu thực hiện lời hứa trả tự do cho 12 học sinh bị bắt trong cuộc bãi khóa vừa xảy ra trước đó. Họ yêu cầu ông thả người mới chịu giải tán. Khoảng 12 giờ 30 phút, Trần Văn Hữu ra tiếp ban đại diện sinh viên, học sinh trước thềm dinh thủ hiến, đe dọa đoàn biểu tình phải giải tán sau 13 giờ 30 phút, nếu không sẽ bị đàn áp. Các sinh viên, học sinh đã không giải tán và Trần Văn Hữu ra lệnh cho khoảng 500 binh lính và cảnh sát đàn áp cuộc biểu tình bằng vũ lực. Một học sinh, Trần Văn Ơn, thiệt mạng, nhiều người khác bị thương và bị bắt. Cuộc chống đối bị dập tắt. Ngày 9 tháng 1 sau này được chính quyền Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam lấy làm Ngày học sinh, sinh viên Việt Nam.

Lên làm thủ tướng

Ngày 6 tháng 5 năm 1950, chỉ ba tháng sau vụ đàn áp sinh viên, Trần Văn Hữu thay thế Nguyễn Phan Long nắm giữ chức vụ thủ tướng chính quyền Quốc gia Việt Nam (kiêm tổng trưởng Ngoại giao và Nội vụ). Trong khoảng hai năm làm thủ tướng, ông đã góp phần xây dựng quân đội Quốc gia Việt Nam, thành lập bộ tổng tham mưu quân đội, mở trường đào tạo sĩ quan người Việt nhằm thay thế cho sĩ quan Pháp, vũ trang cho các lực lượng giáo phái như Cao Đài, Hòa Hảo, Thiên Chúa và cả quân Bình Xuyên.

Đầu tháng 9 năm 1951, Trần Văn Hữu dẫn đầu đoàn Quốc gia Việt Nam tham gia hội nghị 51 nước có đóng góp trong việc đánh bại Nhật Bản trong Chiến tranh thế giới thứ hai tại San Francisco, Mỹ theo lời mời của chính phủ Mỹ. Tại hội nghị, ông bày tỏ quan điểm ủng hộ các nước đồng minh phương tây và yêu cầu Nhật Bản bồi thường chiến phí. Ông cũng nhân hội nghị này khẳng định chủ quyền của Việt Nam với hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa, nguyên văn:

:Việt Nam rất là hứng khởi ký nhận trước nhất cho công cuộc tạo dựng hòa bình này. Và cũng vì vậy cần phải thành thật lợi dụng tất cả mọi cơ hội để dập tắt những mầm mống các tranh chấp sau này, chúng tôi xác nhận chủ quyền đã có từ lâu đời của chúng tôi trên quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa.

Trong thời gian Trần Văn Hữu làm thủ tướng còn diễn ra sự kiện ngày 29 tháng 6 năm 1950, Pháp chính thức công nhận Quốc gia Việt Nam là một thành viên có chủ quyền trong khối Liên hiệp Pháp, theo thỏa ước Pau. Ngày 7 tháng 2 năm 1950, Mỹ và Anh cùng một số quốc gia chính thức công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Quốc gia Việt Nam. Tòa đại sứ Mỹ đầu tiên đặt tại Sài Gòn do ông Donald Heath, một nhân vật ngoại giao kỳ cựu làm đại sứ.

Dưới thời ông Trần Văn Hữu, Mỹ bắt đầu dính líu sâu hơn vào tình hình Việt Nam với việc đặt phái bộ quân sự, mở chương trình Việt ngữ trên Đài tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) và tăng cường viện trợ. Ngày 16 tháng 2 năm 1951, Trần Văn Hữu trình diện một nội các mới. Một tháng sau, chính phủ Quốc gia Việt Nam phê chuẩn hiệp định chấp nhận khoản viện trợ 16 triệu đô-la Mỹ (tương đương 117 triệu đô-la Mỹ trong năm 2014) của Mỹ cho ba nước Đông Dương. Ngày 7 tháng 9 năm 1951, Mỹ ký hiệp định tương trợ với chính quyền Quốc gia Việt Nam.

Tháng 6 năm 1952, Trần Văn Hữu rời ghế thủ tướng, thay ông là Nguyễn Văn Tâm.

Hy vọng trở lại chính trường

Những hy vọng tham gia chính trường của Trần Văn Hữu lại hồi sinh khi chính quyền Ngô Đình Diệm ở miền nam lâm nguy. Ngày 22 tháng 7 năm 1962, ông có cuộc hội kiến tại Thụy Sĩ với một nhóm những nhân vật cao cấp của chính quyền Hà Nội để thảo luận về tình hình Việt Nam. Cũng trong tháng 7 năm 1962, ông còn nhận được một bức thư đầy thiện chí từ luật sư Nguyễn Hữu Thọ, Chủ tịch Mặt trận dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam.

Đầu tháng 11 năm 1963, khi hay tin tướng Dương Văn Minh thành công trong việc cầm đầu cuộc đảo chính lật đổ chế độ Ngô Đình Diệm, ông Trần Văn Hữu có gửi cho tướng Minh một điện văn khen ngợi ông này đã giải thoát cho miền nam Việt Nam khỏi một chế độ độc tài thời Trung cổ.

Cũng trong thời gian này, Trần Văn Hữu thường lui tới một nhà thờ Tin Lành Mỹ tại Paris nhờ một mục sư truyền đạt lên Tổng thống Hoa Kỳ John F. Kennedy việc ông tình nguyện đứng ra thành lập một chính phủ chuyển tiếp tại Sài Gòn, nhưng ý nguyện của ông hoàn toàn không được chú ý. Những hoạt động chính trị của Trần Văn Hữu chỉ dừng lại ở mức độ như thế và không có ảnh hưởng thực tế gì tại Việt Nam.

Ông Trần Văn Hữu qua đời ngày 15 tháng 12 năm 1985 tại Paris, thủ đô nước Pháp.