✨Chiến tranh Đường – Cao Câu Ly lần thứ nhất
Chiến tranh Đường – Cao Câu Ly lần thứ nhất nổ ra khi Đường Thái Tông Lý Thế Dân phát động chiến dịch xâm lược Cao Câu Ly quy mô lớn với lý do là để bảo vệ đồng minh Tân La. Quân đội nhà Đường do Thái Tông chỉ huy cùng với Lý Thế Tích, Lý Đạo Tông và Trưởng Tôn Vô Kỵ. Tổng chỉ huy bên phía Cao Câu Ly là Uyên Cái Tô Văn, người nắm quyền điều hành chính sự nước này trên thực tế khi Bảo Tạng Vương chỉ là vua bù nhìn.
Vào năm 645 (Trinh Quán năm thứ 19), sau khi chiếm một loạt thành trì của Cao Câu Ly trên đường đi, Đường Thái Tông đã sẵn sàng để tấn công kinh đô Bình Nhưỡng của Cao Câu Ly. Tuy nhiên, tại thành An Thị (nay là Hải Thành, An Sơn thuộc tỉnh Liêu Ninh), quân Cao Lâu Ly đã chặn đứng quân Đường. Sau hơn 60 ngày giao tranh quyết liệt mà không thể phá vỡ tòa thành này, Đường Thái Tông phải hạ lệnh rút quân. Cao Câu Ly đạt đến điểm cực thịnh dưới thời Quảng Khai Thổ Thái Vương, cai trị từ năm 391 đến năm 413, tương ứng với những năm cuối cùng của nhà Đông Tấn bên Trung Quốc. Dưới thời trị vị của Quảng Khai Thổ, vương triều Cao Câu Ly trở nên hùng mạnh, thôn tính các nước nhỏ yếu lân bang, qua đó trở thành một nước hùng mạnh trong khu vực. Sau một thời kỳ cường thịnh, Cao Câu Ly bắt đầu suy yếu vào cuối thể kỷ thứ 5, khi vương quốc rơi vào hàng loạt cuộc tranh chấp nội bộ xung quanh vấn đề kế vị.
Tình hình trở nên phức tạp tại bán đảo Triều Tiên khi hai nước phía nam là Bách Tế và Tân La liên minh với nhau, đánh chiếm khu vực thung lũng sông Hán. Mọi chuyện không chỉ dừng lại ở đó, trong phần lớn thời gian diễn ra chiến sự, Bách Tế một mình giao tranh với Cao Câu Ly, chỉ đến khi chiến tranh gần kết thúc thì Tân La với danh nghĩa là viện binh của Bách Tế mới tiến đánh Cao Câu Ly rồi "thừa nước đục thả câu" chiếm hết vùng đất mà Bách Tế vất vả chiếm được. Tức giận, vua Bách Tế quyết định tấn công biên giới Tân La, nhưng do quân đội mỏi mệt vì phải giao chiến với Cao Câu Ly lâu ngày, Bách Tế thua trận và bản thân nhà vua cũng tử trận. Tân La tiếp quản thung lũng sông Hán, qua đó làm chủ con đường thông ra biển Hoàng Hải, mở đường huyết mạch giao thương trực tiếp với Trung Quốc mà không cần phải thông qua Cao Câu Ly như trước. Chính điều này đã tạo nên những hệ luỵ về sau khi mối quan hệ giữa Tân La và các triều đại Trung Quốc dần được thắt chặt và đến thế kỷ thứ 7 thì trở thành một liên minh, đe dọa Cao Câu Ly từ hai phía.
Cuối thể kỷ thứ 6, xung đột giữa nhà Tùy và Cao Câu Ly nổ ra. Trong các năm 598, 612, 613 và 614, nhà Tùy đã phát động tổng cộng 4 cuộc chiến với Cao Câu Ly, nhưng đều chuốc lấy thất bại. Đỉnh điểm là vào năm 612, Tùy Dạng Đế huy động một đạo quân tới 1.133.800 người, tiến đánh Cao Câu Ly nhưng thua thảm hại tại bờ sông Tát Thủy, vùng ngoại vi Bình Nhưỡng. Những cuộc chiến với Cao Câu Ly đã làm nhà Tùy suy yếu trầm trọng để rồi cuối cùng sụp đổ nhưng đồng thời cũng khiến Cao Câu Ly tổn thất nặng nề và ngày càng yếu đi.
Nguyên nhân của cuộc chiến
Sau khi tiêu diệt Hãn quốc Đột Quyết – một đồng minh quan trọng của Cao Câu Ly, Đường Thái Tông Lý Thế Dân được người Đột Quyết tôn làm Thiên Khả hãn và bắt đầu dòm ngó tới khu vực phía đông. Cao Câu Ly tuy lúc bấy giờ không còn cường thịnh như xưa, nhưng vẫn đang là một thế lực lớn trong khu vực và một mối đe dọa tiềm tàng với nhà Đường. Bản thân Đường Thái Tông cũng quyết tâm tiêu diệt Cao Câu Ly, giành lấy vinh quang tại nơi mà Tùy Dạng Đế trước kia từng thất bại.
Về phía Cao Câu Ly vào thời điểm này, do lo ngại trước thế lực ngày càng lớn mạnh của viên tướng Uyên Cái Tô Văn, Kể từ đây, chính trị Cao Câu Ly bị quyền thần Uyên Cái Tô Văn thao túng còn Bảo Tạng Vương chỉ là vua bù nhìn, không có thực quyền.
Năm 642, Nghĩa Từ vương của Bách Tế liên minh với Cao Câu Ly tấn công Tân La, chiếm được 40 tòa thành. Trước sức tấn công dữ dội của phe địch, vào năm 643, Thiện Đức nữ vương phải cầu cứu nhà Đường, nêu rõ việc liên minh Bách Tế – Cao Câu Ly đang tấn công nước mình. Nhận được lời cầu cứu của Tân La, Đường Thái Tông sai sứ giả là Tương Lý Huyền Tưởng (相里玄獎) đến yêu cầu Uyên Cái Tô Văn lui binh, nhưng bị khước từ.
Diễn biến
Lấy cớ là Uyên Cái Tô Văn chuyên quyền, giết vua mưu chuyện phế lập, Đường Thái Tông bắt đầu huy động binh mã, chuẩn bị cho cuộc chiến sắp tới. Tháng 4 năm 645, Lý Thế Tích cầm đầu 6 vạn quân Đường chính quy cùng một vài lực lượng binh mã (của các dân tộc không rõ), tập hợp tại U Châu (khu vực quanh Bắc Kinh ngày nay), rồi khởi binh xuất chinh. Bản thân Đường Thái Tông cũng đích thân chỉ huy 1 vạn quân thiết kỵ, dự kiến khởi hành sau và sẽ hội binh với lộ quân của Lý Thế Tích. Ngoài ra, một hạm đội gồm 500 tàu sẽ chuyên chở 4 vạn quân mới tuyển và 3.000 quân tinh nhuệ (từ Lạc Dương và Trường An) từ bán đảo Liêu Đông đi dọc theo đường biển để tới bán đảo Triều Tiên, bổ sung binh lực khi đạo quân chính của nhà Đường tiến vào bán đảo Triều Tiên.
Lý Thế Tích tiến vào lãnh thổ Cao Câu Ly vào ngày 1 tháng 5 sau khi vượt qua sông Liêu Hà. Do thiếu sự chuẩn bị trước, quân Cao Câu Ly bất ngờ khi thấy quân Đường xuất hiện.
Ngày 27 tháng 6, quân Đường đến ngoài thành Bạch Nham (Baekam). Ngày 2 tháng 7, biết khó giữ được thành, tướng giữ thành Tôn Đại Âm của Cao Câu Ly dâng thành đầu hàng. cả Cao Câu Ly lẫn Mạt Hạt đang ở gần đó. Đường Thái Tông đặt cược mọi thứ ông có khi hạ lệnh cho quân sĩ lấy đất đắp thành một ụ đất khổng lồ, nhưng ụ đất này bị quân giữ thành chiếm được, và bảo vệ thành công ba ngày dù quân Đường tấn công dữ dội.
Sau gần 3 tháng, 5.000 quân Cao Câu Ly vẫn kiên trì phòng thủ, quân Đường không hạ nổi thành. Tình hình thời tiết cũng ngày một xấu đi và mùa đông sắp đến, Đường Thái Tông đành phải hạ lệnh rút quân vào ngày 13 tháng 10, Hành trình rút quân của Đường Thái Tông đầy gian nan, khó khăn và đã lấy đi tính mạng của rất nhiều binh sĩ. Tuy nhiên mọi người sớm nhận ra dân Kiến Nam không giỏi việc đóng tàu, nên từ đóng tàu địa phương này chuyển sang cung cấp gỗ cho các nơi khác. Gỗ được vận tải đến Đàm Châu (nay là Trường Sa, Hồ Nam) để đóng tại đó.
Thái Tông qua đời năm 649, không kịp đích thân đông chinh. Ông trước lúc qua đời đã lệnh hủy bỏ chiến dịch. Sau khi Đường Cao Tông Lý Trị lên ngôi, nhà Đường liên tục phát động chiến tranh với Bách Tế và Cao Câu Ly. Năm 660, liên quân Đường – Tân La tiêu diệt Bách Tế. Năm 666, Uyên Cái Tô Văn mất, các con giao chiến lẫn nhau, tranh giành quyền lực khiến quốc lực Cao Câu Ly suy yếu trầm trọng. Trong khi cuộc xung đột nội bộ vẫn tiếp diễn, con trưởng Uyên Nam Sinh dâng 40 thành gần biên giới quy hàng nhà Đường. Đường Cao Tông liền nhân cơ hội, mượn danh nghĩa cứu Nam Sinh phát động chiến tranh, thực chất là xâm lược Cao Câu Ly.
