✨Trần Hào (Phú Yên)

Trần Hào (1913–1944) là một nhà cách mạng Việt Nam, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên của Đảng Cộng sản Đông Dương.

Cuộc đời

Trần Hào sinh ngày 15 tháng 6 năm 1913 ở thôn Nho Lâm, tổng Hòa Tường, phủ Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên (nay là xã Hòa Quang Nam, huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên). Năm 14 tuổi, cha ông qua đời, mẹ bỏ đi lấy chồng khác, buộc ông phải bỏ học sơ học, làm nghề y để nuôi dưỡng ba người em. Ban đầu, ông học nghề ở nhà ông Nguyễn Biện làng Phước Hậu.

Năm 1932, ông làm quen với Nguyễn Quốc Thoại, Nguyễn Chấn và Đỗ Tương là ba thanh niên người làng Phước Thoại. Bốn người đều ngưỡng mộ Đảng Cộng sản Đông Dương và nhiều lần tổ chức ra Quảng Nam để gia nhập Đảng, nhưng không thành công.) năm 1935, nhận được tin Phan Lưu Thanh (Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của Phú Yên) ra tù, ông cùng Phan Thôi đã đến La Hai gặp mặt để tìm cách khôi phục lại Tỉnh ủy Phú Yên. Do bị mật thám theo dõi gắt gao, nên Phan Lưu Thanh không thể tiếp tục hoạt động mà chỉ trao cho Trần Hào văn bản Điều lệ Đảng Cộng sản Đông Dương cùng lời hứa giới thiệu ông với Xứ ủy Trung Kỳ. Với sự tham dự của Phan Lưu Thanh, chi bộ làng Nho Lâm được thành lập gồm năm Đảng viên Trần Hào, Phan Thôi, Nguyễn Hương (Nguyễn Chì), Nguyễn Tư Đoan, Phan Văn Dự do Trần Hào làm Bí thư. Tháng 11, tại Phước Hậu, Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Phú Yên được thành lập gồm Trần Hào, Lê Tấn Thăng, Trịnh Ba, Nguyễn Quốc Thoại, Nguyễn Chấn, Đỗ Tương, Nguyễn Hạnh, do Trần Hào làm Bí thư.

Trong thời gian này, ông đã lãnh đạo Tỉnh ủy Phú Yên tiến hành các hoạt động đấu tranh dân chủ trong tỉnh, vận động thành lập Mặt trận dân chủ, xây dựng các tổ chức công khai như Đoàn Thanh niên Dân chủ, Hội Đá banh, Hội Truyền bá quốc ngữ, Hội Cày, Hội Cấy, Hội Thợ may, Hội Ái hữu thợ thuyền,... Đầu năm 1937, sau khi đi báo cáo tỉnh hình với Xứ ủy Trung Kỳ (trực tiếp là Thường vụ Xứ ủy Bùi San) theo giới thiệu của Phan Lưu Thanh, ông được Xứ ủy phân công tham gia Ban Chấp hành Phân ban Xứ ủy ở các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên,... (tức Ban Chấp hành Liên Tỉnh ủy Quảng Nam - Quảng Ngãi - Bình Định - Phú Yên).

Cuối năm 1939, ông đứng ra vận động thành lập gia đình học hiệu, trường tư thục ở các làng Phước Hậu, Liên Trì, Ninh Tịnh. Ngày 1háng 5 năm 1944, sau khi rải truyền đơn nhân ngày Quốc tế Lao động, ông bị thực dân Pháp bắt giữ và giam tại nhà tù Quy Nhơn. Ngày 16 tháng 6, ông qua đời sau hơn một tháng bị tra tấn.

Vinh danh

Năm 1945, sau Cách mạng Tháng Tám, chính quyền mới đã quyết định thành lập xã Trần Hào trên cơ sở các thôn Nho Lâm, Hạnh Lâm, Đại Bình, Đại Phú để tưởng niệm ông. Năm 1990, ông được Nhà nước truy tặng danh hiệu liệt sĩ.

Năm 2013, căn nhà của ông nằm ở Nho Lâm được Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh với tên gọi "Nhà tưởng niệm Liệt sĩ, Bí thư Tỉnh ủy Trần Hào". Lễ nhận bằng được tổ chức ngày 15 tháng 1 năm 2014.

Năm 2008, tên của ông được đặt cho một con đường ở thành phố Tuy Hòa (Phú Yên). Trường Trung học cơ sở Hòa Quang 2 (thành lập năm 1977) ở xã Hòa Quang Nam (Phú Hòa, Phú Yên) cũng được đổi tên thành trường Trung học cơ sở Trần Hào.