✨Nguyễn Đình Khánh

Nguyễn Đình Khánh (còn có tên hiệu là Khánh Ký, 1874–1946) là một nhiếp ảnh gia người Việt Nam. Ông được xem là người có công phát triển nghệ thuật nhiếp ảnh tại Việt Nam, và là ông tổ nghề nhiếp ảnh tại làng Lai Xá, làng nghề nhiếp ảnh duy nhất tại Việt Nam.

Thân thế

Nguyễn Đình Khánh có tên khai sinh là Nguyễn Văn Xuân. Ông sinh năm 1874 tại xóm Dộc, làng Lai Xá, tổng Kim Thìa, xưa là huyện Đan Phượng, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, Hà Nội). Cha của Nguyễn Đình Khánh là Nguyễn Hữu Phong và mẹ là Phạm Thị Tít. Hai người đều đã mất khi Nguyễn Đình Khánh còn nhỏ tuổi.

Sự nghiệp

Ra Hà Nội lập nghiệp

Năm 1890, khi Nguyễn Đình Khánh mới 16 tuổi, ông ra Hà Nội làm việc làm phụ bếp nấu ăn cho cửa hàng ảnh của một Hoa kiều tên là Du Trương trên phố Hàng Bồ. Ông còn được người chú Nguyễn Văn Tạo cho học nghề ảnh tại hiệu ảnh này. Nhận thấy lòng say nghề và có chút khéo léo, chủ hiệu ảnh đã dạy nghề cho ông. Chỉ sau 2 năm, ông đã trở thành một tay nhiếp ảnh đáng chú ý ở Hà Nội, thậm chí tay nghề còn được nhận xét là hơn cả người chủ hiệu ảnh.

Sau 2 năm theo học ở hiệu ảnh người Hoa, Nguyễn Đình Khánh đã tìm tòi, học hỏi được những kinh nghiệm, kỹ thuật chụp ảnh, kỹ thuật chụp "buồng tối" để mở hiệu ảnh Khánh Ký tại phố Hàng Da, cạnh tranh với cửa hiệu Chu Dương. Toàn bộ trang thiết bị máy móc, nguyên vật liệu, phim, giấy ảnh đề hành nghề đều được đặt mua từ Pháp hoặc Hồng Kông để phù hợp với điều kiện kinh tế thời điểm đó.

Năm 1907, ông chuyển đến Sài Gòn, thành lập các ảnh viện và thành công ngang tầm với nhiếp ảnh gia người Armenia Onnes Kurkdjian. Khi hành nghề ảnh tại Hà Nội, Nguyễn Đình Khánh tham gia phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục nhưng phong trào bị bại lộ nên vào năm 1911, ông phải lánh nạn sang Pháp mở hiệu ảnh ở Toulouse mang tên Khánh Ký. Tiệm ảnh của ông cũng là nơi những người yêu nước của Việt Nam hoạt động cách mạng và những học sinh Việt Nam du học. Trước đó vào năm 1909, Nguyễn Đình Khánh cũng đã mở thêm được một số hiệu ảnh khác ở Hà Nội và Nam Định. Theo báo điện tử VTV đưa tin, nét riêng trong những bức ảnh chụp chân dung mang thương hiệu Khánh Ký thời bấy giờ là chụp toàn thân, mặt hướng thẳng, ngồi ghế, hai tay đặt lên đầu gối xoè 10 ngón tay và ngón chân. Thậm chí, việc sở hữu những bức ảnh chân dung theo phong cách hiệu ảnh Khánh Ký khi ấy đã trở thành một trào lưu.

Cuộc sống tại Pháp

trái|nhỏ|Ảnh viện Khánh Ký và những thợ ảnh người Lai Xá tại Sài Gòn năm 1924|226x226px Năm 1913, khi Raymond Poincaré trúng cử Tổng thống Pháp, lễ nhậm chức của ông có hàng trăm người chụp ảnh, nhưng Nguyễn Đình Khánh (khi ấy là chủ ảnh viện ở đại lộ Malesherbes) đã chụp được một tấm ảnh và được tờ L'Illustration chọn đưa lên trang bìa. Từ hiệu ảnh Khánh Ký về sau đã được phát triển và hình thành đến hơn 150 hiệu ảnh khắp Việt Nam với khoảng hơn 2.000 thợ ảnh; tập trung nhiều nhất ở Hà Nội có 35 hiệu ảnh, Sài Gòn và các tỉnh phía Nam có 35 hiệu ảnh. Năm 1932, Nguyễn Đình Khánh từng bị bắt vì bị tình nghi làm "thủ quỹ" cho một hội kín nhưng ông khẳng định "không dính dáng đến hội kín" và luôn mến người Pháp. Nguyên nhân được cho là sự tình nghi ông theo hội của Trotsky và hay liên lạc với Kinh, một nhà tri thức. Năm 1934, Nguyễn Đình Khánh Ký trở lại Pháp để tiếp tục kinh doanh nghề nhiếp ảnh. Lai Xá về sau đã được Nhà nước Việt Nam công nhận là Làng nghề nhiếp ảnh truyền thống duy nhất ở Việt Nam.

Vào tháng 5 năm 2017, nhân kỷ niệm 125 năm Nguyễn Đình Khánh mở hiệu ảnh, người dân trong làng Lai Xá đã tổ chức khánh thành và khánh thành bảo tàng nhiếp ảnh Lai Xá. Hiện nay bảo tàng nhiếp ảnh Lai Xá đang trưng bày chiếc máy ảnh đầu tiên từng Nguyễn Đình Khánh sử dụng.